§Æc t¶ c¸c vÊn ®Ò tiÕng ViÖt trong C«ng nghÖ th«ng tin


1. Më ®Çu

Ph¹m vi

Ph¹m vi cña b¶n ®Æc t¶ nµy nh»m nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò cña tiÕng ViÖt cã liªn quan ®Õn c«ng nghÖ th«ng tin vµ xö lÝ th«ng tin trong c¸c m¸y tÝnh, trong c¸c m¹ng vµ hÖ thèng tin häc. TÊt c¶ c¸c nghiªn cøu ®Òu cã môc tiªu lµm thÓ hiÖn râ viÖc c«ng nghÖ th«ng tin cÇn ®¸p øng ®­îc cho c¸c ®Æc thï cña tiÕng ViÖt nh­ thÕ nµo. XuÊt ph¸t ®iÓm cña c¸c nghiªn cøu ®Òu ®i tõ c¸ch biÓu diÔn tiÕng ViÖt tù nhiªn vµ chuyÓn c¸ch biÓu diÔn ®ã vµo bªn trong c¸c c«ng cô xö lÝ th«ng tin sao cho lu«n lu«n cã ®­îc mét t­¬ng øng víi thùc tÕ cña ng«n ng÷. Sù nhÊn m¹nh cña b¶n ®Æc t¶ lµ ph©n ®Þnh râ nhiÒu tÇng trõu t­îng cña vÊn ®Ò vµ xem xÐt gi¶i quyÕt t¸ch biÖt c¸c vÊn ®Ò theo c¸c møc trõu t­îng cña nã.

ThuËt ng÷

  • ¢m tiÕt: mét ®¬n vÞ ph¸t ©m hoµn chØnh trong tiÕng ViÖt. ¢m tiÕt ®­îc biÓu diÔn viÕt d­íi d¹ng mét d·y ch÷ c¸i cã dÊu thanh ®i kÌm hoÆc kh«ng. Mçi ©m tiÕt cã thÓ ®­îc ph©n tÝch thµnh hai phÇn phô ©m ®Çu vµ phÇn vÇn.
  • Tõ : mét ®¬n vÞ ng÷ nghÜa trong tiÕng ViÖt, cã thÓ gåm mét hai hay nhiÒu ©m tiÕt.
  • TrËt tù tõ ®iÓn: trËt tù s¾p xÕp c¸c tõ trong mét ng«n ng÷ ®­îc sö dông trong c¸c tõ ®iÓn cña ng«n ng÷ ®ã.
  • Ch÷ N«m: c¸ch viÕt tiÕng ViÖt dùa trªn kiÓu ch÷ H¸n cã söa ®æi cña ng­êi ViÖt.
  • Ch÷ quèc ng÷: c¸ch viÕt tiÕng ViÖt dùa trªn c¸ch ghi ©m la tinh.
  • Ch÷ c¸i: KÝ hiÖu ®å ho¹ biÓu diÔn cho mét c¸ch ph¸t ©m
  • B¶ng ch÷ c¸i: b¶ng c¸c kÝ hiÖu ®å ho¹ cho viÖc ghi ©m mét ng«n ng÷
  • Thanh: c¸c d¹ng ph¸t ©m kh¸c nhau theo ®é cao cña ©m tiÕt tiÕng ViÖt. Thanh còng ®­îc biÓu diÔn vÒ mÆt ®å ho¹ lµ mét thµnh phÇn cña biÓu diÔn ©m tiÕt tiÕng ViÖt.
  • KÝ tù: mét thµnh phÇn cña mét tËp c¸c phÇn tö ®­îc dïng ®Ó tæ chøc, ®iÒu khiÓn hay biÓu diÔn d÷ liÖu [ISO 4873]. KÝ tù ®­îc ph©n thµnh kÝ tù ®å ho¹ vµ kÝ tù ®iÒu khiÓn.
  • TËp kÝ tù: mét tËp h÷u h¹n c¸c kÝ tù kh¸c nhau lµ ®Çy ®ñ theo mét môc ®Ých ®· nªu [ISO 2382-4]
  • C«ng nghÖ tËp kÝ tù: c«ng nghÖ gi¶i quyÕt c¸c kÝ tù trong C«ng nghÖ th«ng tin ®­a ra chøc n¨ng ®a v¨n ho¸ trong c¸c hÖ tin häc vµ viÔn tin. §iÒu nµy bao gåm viÖc ®­a vµo, m· ho¸, trao ®æi, t¸i t¹o, biÕn ®æi, ®ång nhÊt, s¾p thø tù vµ nh÷ng c¸ch kh¸c ®Ó thao t¸c d÷ liÖu kÝ tù b»ng ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö.
  • C¸ch m· ho¸: mét tuyÓn tËp c¸c qui t¾c ¸nh x¹ nh÷ng phÇn tö cña mét tËp nµy lªn c¸c phÇn tö cña tËp kh¸c.
  • M· ho¸: tiÕn tr×nh cÊp ph¸t mét tæ hîp bit duy nhÊt cho tõng kÝ tù theo qui t¾c ®· x¸c ®Þnh.
  • KÝ tù tæ hîp: thµnh phÇn cña mét tËp con cña tËp c¸c kÝ tù m· ho¸ ®­îc dù ®Þnh ®Ó tæ hîp víi kÝ tù ®å ho¹ kh«ng tæ hîp ®øng tr­íc nã, hay víi mét d·y c¸c kÝ tù tæ hîp cã ®øng tr­íc bëi mét kÝ tù kh«ng tæ hîp [ISO 10646]
  • M· dùng s½n: viÖc ®Æt t­¬ng øng gi÷a tÊt c¶ c¸c d¹ng h×nh ch÷ cã thÓ cã víi mét gi¸ trÞ sè x¸c ®Þnh
  • M· tæ hîp: viÖc m· ho¸ cho c¸c thµnh phÇn sinh cña c¸ch viÕt ng«n ng÷. C¸c h×nh ch÷ cã thÓ cã cña ng«n ng÷ ®­îc t¹o thµnh b»ng viÖc tæ hîp mét sè thµnh phÇn sinh cña ng«n ng÷ víi nhau.
  • B¶ng m·: b¶ng t­¬ng øng gi÷a c¸c ch÷ c¸i vµ c¸c thµnh phÇn sinh kh¸c cña mét ng«n ng÷ víi c¸c gi¸ trÞ sè trong mét miÒn nhÊt ®Þnh.
  • Bµn phÝm: thiÕt bÞ ®­a th«ng tin vµo m¸y tÝnh, gåm nhiÒu phÝm bÊm
  • Møc bµn phÝm: tr¹ng th¸i logic cña bµn phÝm cung cÊp viÖc th©m nhËp vµo tËp hîp c¸c kÝ tù ®å ho¹ hay c¸c thµnh phÇn kÝ tù ®å ho¹. Th«ng th­êng c¸c kÝ tù ®å ho¹ hay c¸c thµnh phÇn kÝ tù ®å ho¹ cïng thuéc vµo mét møc, nh­ c¸c ch÷ hoa.
  • Ph«ng: tËp hîp c¸c h×nh ¶nh cña h×nh ch÷ cã cïng mét thiÕt kÕ c¬ së.
  • TCVN 5712: Tiªu chuÈn ViÖt nam ®Çu tiªn vÒ c«ng nghÖ th«ng tin: bé m· ch÷ ViÖt 8 bit dïng trong trao ®æi th«ng tin.
  • Unicode: Liªn ®oµn c¸c c«ng ti ñng hé viÖc triÓn khai sö dông bé m· quèc tÕ 16 bit, còng tªn gäi nµy ®­îc dµnh cho bé m· 16 bit.
  • ISO 10646: Bé m· quèc tÕ 16-32 bit do tæ chøc tiªu chuÈn quèc tÕ ISO x©y dùng.
  • Telex: C¸ch gâ ch÷ ViÖt dùa trªn qui ­íc telex.
  • VNI: Bé phÇn mÒm xö lÝ v¨n b¶n ch÷ ViÖt cña c«ng ti VNI. Trong tµi liÖu nµy VNI th­êng ®Ó chØ cho c¸ch gâ ch÷ ViÖt do c«ng ti VNI ®Ò x­íng.
  • I18N : qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ phÇn mÒm, x©y dùng c¸c phÇn mÒm tæng qu¸t cã kh¶ n¨ng ch¹y ®­îc cho c¸c ng«n g÷ trªn thÕ giíi. ViÕt t¾t cña ch÷ internationalization (Ch÷ I ®Çu, 18 ch÷ bªn trong, ch÷ N cuèi)
  • L10N: qu¸ tr×nh b¶n ®Þa ho¸ mét phÇn mÒm quèc tÕ, lµm thÝch nghi mét phÇn mÒm quèc tÕ víi mét m«i tr­êng v¨n ho¸ riªng. ViÕt t¾t cña ch÷ localization (Ch÷ L ®Çu, 10 kÝ tù ë gi÷a, ch÷ N cuèi)
  • MLIT: C«ng nghÖ th«ng tin ®a ng÷, ®Ò cËp tíi viÖc x©y dùng m«i tr­êng trao ®æi th«ng tin trªn m¸y tÝnh kh«ng phô thuéc vµo hµng rµo ng«n ng÷.
  • 2. Ph©n lo¹i vÊn ®Ò

    §Ó tr×nh bµy râ c¸c vÊn ®Ò tiÕng ViÖt trong C«ng nghÖ th«ng tin (CNTT), tr­íc hÕt chóng ta cÇn cã mét ph©n lo¹i lÜnh vùc chñ ®Ò. C«ng nghÖ th«ng tin hiÖn t¹i ë n­íc ta ®­îc triÓn khai trong hoµn c¶nh cã sù më réng giao l­u quèc tÕ víi nhiÒu n­íc kh¸c vµ trong hoµn c¶nh v¨n ho¸ x· héi ®a d©n téc. Toµn c¶nh c¸c vÊn ®Ò ë møc d©n téc, ng«n ng÷ lµ:

    TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng CNTT trong n­íc ta ®Òu ph¶i h­íng tíi viÖc phôc vô ®¹i ®a sè ng­êi ViÖt. Do ®ã c¸c yªu cÇu c¬ b¶n cña viÖc thÓ hiÖn ch÷ ViÖt trªn c¸c c«ng cô xö lÝ th«ng tin cÇn ®­îc ph¸t biÓu mét c¸ch chÝnh x¸c ®Ó lµm nÒn t¶ng cho mäi ho¹t ®éng cµi ®Æt, xö lÝ ch÷ ViÖt vÒ sau, ®Ó cho ng­êi ViÖt cã thÓ sö dông m¸y tÝnh mét c¸ch thuËn lîi vµ tho¶i m¸i trong ng«n ng÷ cña riªng m×nh.

    ViÖt nam cã 54 d©n téc anh em, víi d©n sè trªn 75 triÖu ng­êi vµ cßn ®ang t¨ng lªn. Trong sè c¸c d©n téc nµy nhiÒu d©n téc cã ch÷ viÕt riªng, v¨n ho¸ riªng vµ còng cã nhu cÇu thÓ hiÖn v¨n ho¸ m×nh trong nh÷ng thµnh tùu míi cña CNTT, trong c¸c thiÕt bÞ xö lÝ th«ng tin. §øng vÒ l©u dµi, nh÷ng nhu cÇu nµy còng cÇn ®­îc tho¶ m·n. Trong thêi gian hiÖn t¹i, víi kho¶ng vµi triÖu ng­êi ViÖt ®ang sèng trªn kh¾p thÕ giíi, nhu cÇu trao ®æi th«ng tin ch÷ ViÖt trong nhiÒu m«i tr­êng ng«n ng÷ v¨n ho¸ kh¸c lµ ®iÒu cÇn thiÕt vµ cÇn ®­îc ®¸p øng ngay.

    MÆt kh¸c, trong xu thÕ ph¸t triÓn CNTT trªn toµn thÕ giíi hiÖn nay, ViÖt nam lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi víi nh÷ng tiÕn triÓn chung vÒ c«ng nghÖ vµ khoa häc. Do ®ã viÖc duy tr× mét m«i tr­êng thuËn lîi cho sù hoµ ®ång gi÷a tiÕng ViÖt vµ c¸c ng«n ng÷ chÝnh trªn thÕ giíi lµ ®iÒu cÇn thiÕt vµ lµ mét xu thÕ tÊt yÕu. C¸c xem xÐt vÒ mÆt ch÷ ViÖt sÏ ph¶i tÝnh tíi sù hoµ ®ång nµy nh­ mét ®éng lùc bªn trong cho sù ph¸t triÓn vÒ sau cña nÒn CNTT trong n­íc.

    Trë l¹i Lªn ®Çu trang Xem tiÕp